Asgari ücret üzerine tartışmalar ve beklentiler

6 milyondan fazla çalışanı doğrudan etkileyen asgari ücret, giderek genel ücret seviyeleri ile entegrasyona doğru ilerliyor. Ekonomik koşullar göz önüne alındığında, asgari ücrette belirleyecek zam oranı, yıl sonuna yaklaştıkça ülke gündeminin merkezine yerleşiyor. Ekonomik veriler netleştikçe, zam komisyonunda masaya yatırılacak rakamlar da belirginleşiyor. Zam oranları büyük bir merakla beklenirken, asgari ücretle ilgili taraflar taleplerini sıralamaya başladı.

Hedef Enflasyon Tartışmaları

Türkiye’de milyonlarca işçiyi ilgilendiren 2025 asgari ücret görüşmeleri öncesinde, ‘hedef enflasyon mu, yıl sonu enflasyonu mu’ sorusu gündeme geldi ve henüz net bir yanıt bulamadı. Dünya’dan Ferit Parlak ve Nurdoğan A. Ergün’ün haberine göre, IMF’nin %25 oranında sınırlı bir asgari ücret artışı önerisi ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan’ın da benzer bir orana işaret etmesi, asgari ücretteki artışın %20-25 ile sınırlı kalabileceğini gösteriyor.

Kara Deliğin Nedeni Asgari Ücret Değil

İşçi sendikaları, Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun adil ve kapsayıcı olmadığını savunuyor. HAK-İŞ Konfederasyonu Genel Başkanı Mahmut Arslan, tüm tarafların eşit bir şekilde yer aldığı bir komisyonun kurulması gerektiğini vurgularken, Türkiye İşçi Sendikası Konfederasyonu (Türk-İş) Başkanı Ergün Atalay, “Çalışanların insan onuruna yakışır şekilde yaşamasını istiyoruz” diyerek, işçilerin sesine kulak verilmesi gerektiğini belirtti. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, asgari ücretin sembolik bir ücret olmadığını ifade ederek, insanların enflasyon altında bile ezildiğini söyledi. Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) Eş Genel Başkanı Ayfer Koçak ise, asgari ücrete yapılacak zammın enflasyonu artırdığı yönündeki düşünceleri kesinlikle kabul etmediklerini belirterek, “Bütçedeki kara deliğin nedeni asgari ücret değil” dedi.

Diğer Ücretler İçin Belirleyici Olacak

TCMB Başkanı Karahan, asgari ücretin %25 civarında artışının enflasyon görünümüyle uyumlu olduğunu ifade etti. Ancak Merkez Bankası’nın asgari ücret üzerinde bir yetkisi ve etkisi bulunmuyor. Açıklanacak ücret, asgari ücretliler kadar diğer ücretli çalışanlar için de bir gösterge niteliği taşıyacak. Türkiye’de asgari ücretli çalışan sayısı yaklaşık 6 milyonun üzerinde. Toplam 15,9 milyon çalışanın %50’ye yakın bölümü asgari ücretli çalışıyor.

Asgari Ücretin Güncel Durumu

Mevcut durumda 17 bin 2 TL olan asgari ücret, TÜRK-İŞ’in eylül ayı verilerine göre 4 kişilik bir ailenin açlık sınırı olan 19 bin 830 TL’nin altında kalıyor. Yoksulluk sınırı ise 64 bin 595 TL olarak belirlenmiş durumda. Ekonomistler, asgari ücret zam oranlarında gerçekleşen enflasyon oranlarının dikkate alınması gerektiğini vurgularken, iş dünyası vergisel düzenlemelere dikkat çekiyor. İşçi temsilcileri ise verilecek her oranın yetersiz kalacağına işaret ederek, “Türkiye’de asgari ücret ortalama gelir haline getirilmemeli” uyarısında bulunuyor.

Zam Senaryoları Nasıl Şekilleniyor?

IMF’nin Türkiye Şefi James Wals, Türkiye’nin asgari ücret artışlarından kaçınması gerektiğini belirterek, ücret artışı yerine düşük gelirli ailelere nakit transferleri yoluyla destek sağlayacak sosyal programlar önerdi. IMF Avrupa Dairesi Direktörü Alfred Kammer de Türkiye’deki enflasyonla bağlantılı sorunlardan birinin geçmiş enflasyon gelişmelerine dayalı asgari ücret artışları olduğunu savundu. Kammer’e göre, enflasyonla mücadelede henüz istenen noktaya gelinmedi ve Türkiye sıkı para politikasına devam etmelidir.

Piyasalardaki Beklentiler

Öte yandan, piyasalarda asgari ücret için %25-30’luk bir zam oranı yüksek sesle dile getirilmeye başlandı. İş dünyasındaki genel görüş, asgari ücretin 22-23 bin lira düzeyine çıkarılması yönünde. Muhalefet ise asgari ücretin en az 30 bin TL olması gerektiğini savunuyor. Asgari ücret, geçen yıl ocak ayında %49,11 oranında zamlanarak 17 bin 2 TL’ye yükselmişti. 2025 Ocak ayında %25 zam yapılırsa, yeni asgari ücret 21 bin 250 TL olacak. OVP enflasyon hedefi olan %41,5’lik zam yapılırsa, 24 bin TL’yi aşacak.

Asgari Ücrette Düşük Ülkeler Arasında

Türkiye’de 10 işçiden 6’sı asgari ücretin %20 fazlasının altında çalışıyor. MB ve DİSK-AR verileri ile çeşitli araştırmalar, asgari ücret civarında bir ücretle çalışanların oranının %50’lerde olduğunu göstermektedir. Milyonlarca işçi, yetersiz olan asgari ücretle geçinmeye çalışıyor. Asgari ücret ve altında çalışanların oranı, tekstil, giyim, deri, mobilya imalatı, gıda, inşaat ve turizm sektörlerinde daha yüksek düzeyde seyrediyor. Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük asgari ücrete sahip 5. ülke konumunda. Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahip ülkeler arasında Makedonya (359 €), Arnavutluk (375 €) ve Bulgaristan (399 €) yer alıyor. 2013’te Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücretli 14 ülke varken, 2023 yılı sonunda sadece 4 ülke kalmıştır.

İktisatçılardan Asgari Ücret Uyarısı

Türkiye ekonomisine odaklanan 126 iktisatçı ortak bir açıklama yaparak, asgari ücret artışlarında gerçekleşen enflasyon oranının dikkate alınması çağrısında bulundu. Ekonomistler, 2025 yılı Ocak ayı için öngörülen artışın enflasyon oranı %25 baz alınarak belirlenmesi ihtimalinin ‘bilimsel ve sosyal açıdan kaygı verici’ olduğunu ifade etti. Bu çağrının imzacıları arasında Korkut Boratav, Şevket Pamuk, Hayri Kozanoğlu, Yalçın Karatepe, Galip Yalman, Uğur Gürses, Sabri Öncü ve Hüseyin Özel gibi önemli isimler yer alıyor.

Gelirde ve Vergide Adalet İstiyoruz

Yüksek enflasyonun tüm ücretli çalışanların ve emeklilerin gelirlerini hızla eritmeye devam ettiğini belirten DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, “TÜİK’in baskılanmış enflasyon verilerine göre bile asgari ücret ve bütün ücretler olağanüstü derecede geriledi” dedi. Çerkezoğlu, açlık sınırının bugün 20 bin liranın üzerine çıktığı, yoksulluk sınırının 70 bin lirayı bulduğu bir ülkede 17 bin lira asgari ücretin kabul edilemez olduğunu ifade etti. Türkiye’de asgari ücret, sembolik bir ücret olmaktan çıkmış durumda. Çerkezoğlu, “Her eve giren iki asgari ücret ile en azından yoksulluk sınırının yakalanmasını istiyoruz” diye ekledi.

Asgari Ücret Komisyonu Eleştirileri

Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun yapısına itiraz eden HAK-İŞ Konfederasyonu Genel Başkanı Mahmut Arslan, “Tüm tarafların komisyonda yer almasını ve orada bir mutabakatla asgari ücretin belirlenmesini istiyoruz” dedi. Arslan, komisyonun yapısının hakkaniyetli, adaletli, kapsayıcı ve katılımcı olmadığını belirtirken, asgari ücretin en düşük ücret olması gerektiğini vurguladı. Arslan, “Bu ücretin altında çalıştırılamaz” diyerek, 4 kişilik bir ailenin asgari ihtiyaçlarını karşılayacak bir ücret talep ettiklerini dile getirdi.

İşverenin Beklentileri

Asgari ücrette dillendirilen oranı işçi düşük, işveren ise yüksek buluyor. Maliyet yükünü artırmayacak makul bir oran talep eden işverenler, asgari ücrette özellikle vergi vurgusu yaparken, enflasyonda OVP hedefi olan %17.5’in baz alınmasını istiyor. İşveren temsilcileri, zamların getireceği yeni maliyet artışlarından dertli. Ancak genel tablonun aksi yönünde düşünen bazı işveren, artış oranının %32-35’i bulması gerektiğini savunuyor.

Sonuç Olarak

Asgari ücret, ülke gündeminin önemli tartışma konularından olmaya devam ediyor. Yapılacak olan zam oranının hem işçi hem de işveren tarafından dengeli bir şekilde belirlenmesi gerektiği vurgulanıyor. İşverenin asgari ücret konusundaki en önemli talebi ise vergi dilimlerinin düzenlenmesi. İşverenler, maaşların artacağı bu süreçte, yüklerinin hafifletilmesi için vergi indirimi, işveren sigorta primlerinde sağlanacak teşvikler ve KOBİ’lere özel düşük faizli ve uzun vadeli kredi gibi finansal destekler bekliyor.