Bu makalede, Trump ve Fed’in Türk ekonomisi üzerindeki etkileri inceleniyor. Türkiye’nin Merkez Bankası yönetiminde yaşanan gelişmelerin arka planı ve uluslararası ilişkilerdeki rolü ele alınıyor.
ABD’de Donald Trump’ın yeniden seçilmesinin ardından, önceki döneminde gerginlik yaşadığı ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell ile yeni dönemdeki ilişkileri, siyasi gündemin önemli bir parçası haline geldi. Seçimlerin hemen ardından Fed Başkanı Powell, düzenlediği ilk basın toplantısında Trump’a karşı bağımsız bir duruş sergileyerek adeta bir demokrasi dersi vermiş oldu. Fed’in faiz kararını açıkladığı toplantı sonrasında konuşan Powell, Trump’ın kendisinden bir isteği olsa dahi görevini bırakmayacağını ve ABD başkanının merkez bankası başkanını görevden alma yetkisine sahip olmadığını vurguladı. Powell’ın başkanlık görevi, 2026’nın Mayıs ayında sona erecek. Bu tarihte ABD’nin yeni Başkanı Trump, yeni bir Fed başkanı atama fırsatına sahip olacak. Ayrıca, Trump, başkanlık süresi boyunca Fed başkanını değiştirme şansını en az bir kez daha elde edebilecektir.
Türkiye’de ise, ‘tek adam rejimi’ olarak tanımlanan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a, her olumsuz ekonomik gelişmenin faturasını Merkez Bankası’na kesme yetkisi verilmektedir. Son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon ve artan yoksulluk, Merkez Bankası’nın bağımsızlığının yok edilmesinin en önemli nedenleri arasında gösterilmektedir. 2016-2024 yıllarını kapsayan 8 yıllık süreçte, en son Fatih Karahan’ın göreve atanmasına kadar, 5 farklı başkan görev yapmıştır. Bu başkanlar, ya düşük faiz ısrarının sonucunda ortaya çıkan yüksek enflasyonun sorumlusu gösterilmiş ya da enflasyonu kontrol altına almak amacıyla devreye alınan yüksek faiz politikası nedeniyle görevden alınmışlardır. 2018 yılında geçilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Cumhurbaşkanına gerekli görmesi halinde TCMB başkanını değiştirme yetkisi tanımaktadır. Mevzuata göre, Başkan (Guvernör), Cumhurbaşkanı kararıyla dört yıllık bir dönem için atanmakta, ancak bu durum keyfi değişikliklere olanak tanımaktadır.
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Trump’ın daha hızlı faiz indirimi talep etme olasılığına dikkat çekerek, Fed başkanlarının azledilme yetkisine sahip olmadığını belirtmektedir. Türkiye’de ise merkez bankası başkanlarının kolaylıkla Cumhurbaşkanı tarafından görevden alınabildiğini ifade eden Kozanoğlu, genellikle ekonominin olumsuz gidişatının faturasının TCMB başkanlarına çıkarıldığını vurguladı. Bu durum, keyfi tasarruflara kapı aralayan antidemokratik Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemi’nin doğasından kaynaklanmaktadır.
